ΚΕΡΚΥΡΑ – ΑΓΓΕΛΟΚΑΣΤΡΟ

Το Αγγελόκαστρο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φρουριακά συγκροτήματα της Κέρκυρας.
Η ιδιαίτερη στρατηγική και απόρθητη θέση του στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, που ελέγχει σχεδόν όλη την θαλάσσια περιοχή της νότιας Αδριατικής καθόρισε την τύχη και την πορεία της Κέρκυρας για πολλούς αιώνες.
Σοβαρές ενδείξεις όπως δυο παλαιοχριστιανικά θωράκια που διασώθηκαν στην κορυφή, αλλά και ανασκαφικά στοιχεία που προέκυψαν κατά τις εργασίες ανάδειξης του φρουρίου το 1999, δεν αποκλείουν πιθανή οχύρωση η εγκατάσταση στον χώρο για πρώτη φορά ήδη στους πρώτους βυζαντινούς χρόνους 5ο και 7ο αιώνας.
Εξετάζοντας το ιστορικό πλαίσιο του βυζαντινού κράτους από τον 11ο και 12ο αιώνα, παρότι δεν υπάρχει αντίστοιχη μαρτυρία από τις γραπτές πηγές, δεν είναι άστοχο να δεχτούμε ότι οι Κομνηνοί αυτοκράτορες σχετίζονται με τον χώρο.
Ειδικότερα αν ληφθεί υπόψιν ότι στα 1071 χάνονται για πάντα οι βυζαντινές κτήσεις στη νότιο Ιταλία και η Κέρκυρα αυτόματα γίνεται σύνορο ανάμεσα στο βυζαντινό κράτος και τους δυτικούς επικίνδυνους εχθρούς του.
Ενδεχομένως λοιπόν οι Κομνηνοί να προέβησαν σε οχυρωματικά έργα στον χώρο, προκειμένου να εξασφαλίσουν την Κέρκυρα από τον εκ δυσμάς μεγάλο κίνδυνο δηλαδή τους Νορμανδούς της Σικελίας, οι οποίοι με τις συνεχείς επιδρομές τους έκαναν το νησί επίκεντρο πολεμικών συγκρούσεων.
Με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους σταυροφόρους το 1204 και τον διαμελισμό του βυζαντινού κράτους η Κέρκυρα ακολουθεί μια σειρά ξένων εναλλασσόμενων κυριάρχων και το 1267 προσαρτάται στους Ανδηγαύους της Νεαπόλεως, οι οποίοι λίγο αργότερα το 1272 καταλαμβάνουν το Αγγελόκαστρο, σύμφωνα με την έκθεση παραλαβής του, που αποτελεί την παλαιότερη μέχρι τώρα γραπτή αναφορά του φρουρίου.
Η προσάρτηση της Κέρκυρας το 1386 στους Βενετούς σύμφωνα με τις πηγές βρίσκει το Αγγελόκαστρο σε καλή κατάσταση.
Σε όλη την διάρκεια της Ενετοκρατίας ( 1386 – 1797 ) το Αγγελόκαστρο βρίσκεται πάντα στο προσκήνιο εφόσον η λειτουργία του εξασφαλίζει την ασφάλεια των γύρω κατοίκων από κατά καιρούς επίδοξους κατακτητές, όπως Τούρκους και Γενοβέζους, αλλά και την επιτήρηση της θαλάσσιας κίνησης στην Αδριατική, βασική μέριμνα της Γαληνοτάτης.
Ο διοικητής του, με τον τίτλο Καστελλάνος, συνήθως διορίζεται από το συμβούλιο της πόλης της Κέρκυρας για ένα χρόνο και είναι ευγενής.
Ο 19ος αιώνας βρίσκει το Αγγελόκαστρο σε εγκατάλειψη δεδομένης της αχρηστίας που περιέπεσαν τα κάστρα με τις αλλαγές που συνέβησαν στην πολεμική τέχνη και έτσι με την πάροδο του χρόνου ερημώνεται.
Το 1999 για πρώτη φορά ξεκίνησε σοβαρά η προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης του από το υπουργείο πολιτισμού μέσα από προγράμματα της ευρωπαϊκής ένωσης.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Το Αγγελόκαστρο είναι ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά κάστρα της Ελλάδας. Βρίσκεται στο νησί της Κέρκυρας στην κορυφή της υψηλότερης αιχμής της ακτής του νησιού στη βορειοδυτική ακτή κοντά στην Παλαιοκαστρίτσα και πάνω στην άκρη της κορυφής της απότομης πλαγιάς.
Η προέλευση του ονόματός του δεν είναι απολύτως σαφής, μερικοί ιστορικοί αναφέρουν ότι το 1214 ο Μιχαήλ Α΄ ο Κομνηνός, δεσπότης της Ηπείρου κατέλαβε την Κέρκυρα και μετά από το θάνατό του, ο Μιχαήλ Β' ο Κομνηνός, οχύρωσε την περιοχή χτίζοντας το κάστρο και του έδωσε το όνομα του πατέρα του: Αγγελόκαστρο. Σήμερα το κάστρο, αν και εσφαλμένα, ονομάζεται και Κάστρο του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Επειδή η τοποθεσία του κάστρου βρίσκεται σε σημαντική στρατηγική θέση, το Αγγελόκαστρο έπαιξε σημαντικό ρόλο για την τύχη του νησιού για πολλούς αιώνες.
Σε εποχές ειρήνης ήταν επίσης κέντρο εμπορίου και ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών το 1997 από την Εταιρεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Κέρκυρας, δύο αρχαίοι χριστιανικοί τάφοι ανακαλύφτηκαν στην άκρη της ακρόπολης, επιδεικνύοντας ότι η περιοχή κατοικείτο από την πρώιμη βυζαντινή περίοδο (5ος-7ος αι. Μ.Χ.).
Το Αγγελόκαστρο χτίστηκε στις αρχές του 12ου αιώνα . Στην ακμή του μπορούσε να προστατέψει, σε περίπτωση ανάγκης, ολόκληρο τον πληθυσμό της περιοχής (4000 ανθρώπους). Πολιορκήθηκε μόνο μία φορά το 1386 από τους ενετούς. Το 1537 προσπάθησε να το πολιορκήσει ο Μπαρμπαρόσα αλλά απέτυχε λόγω του θάρρους και της ανδρείας που έδειξαν οι κάτοικοι αλλά και ο λιγοστός στρατός της φρουράς . Στο εσωτερικό του σώζονται δύο μεγάλες δεξαμενές νερού και οι εκκλησίες των Ταξιαρχών και της Αγ. Κυριακής. Η εκκλησία των Ταξιαρχών κτίστηκε το 1784 στη θέση παλαιότερης. Η Αγ. Κυριακή είναι κτισμένη σε ένα μικρό σπήλαιο και έχει τοιχογραφίες του 18ου αι.


Γεώργιος Λαμπής – Κέρκυρα,Αγγελόκαστρο, Ιούλιος 2009.